İhracat ve İthalat Nedir?

0

BEĞENDİM

0

Dış ticaret alanında bilinmesi gereken kavramların başında ithalat ve ihracat gelir. Bir ülkenin gelişmiş olarak konumlandırılabilmesi için bu iki kavramı da başarılı bir şekilde yürütmesi gerekir. Peki ithalat ve ihracat nedir? Nasıl ithalat ve ihracat yapılır?

İthalat en basit tanımı ile yurt dışından ürün ve hizmet satın almaktır. Dışalım olarak da bilinmektedir. Yurt dışında üretimi gerçekleştirilen bir ürünün ya da hizmetin ülkedeki alıcı tarafından satın alınması anlamına gelmektedir. Bu işlem yapılırken satın alınacak ürün ve ürünü satın alacak tüzel ya da gerçek kişinin bulunması önemlidir.

İhracat ise tam tersi işlemdir. Yani ülke sınırları içerisinde üretilen ürün veya hizmetin, yurt dışındaki bir ülkeye satılmasıdır. Bu ürün veya hizmet karşılığında döviz alınmaktadır. Dışsatım olarak da bilinmektedir. İhracat işlemi gerçekleştirilirken satılacak olan ürün veya hizmet ile ürün ya da hizmeti satın olacak tüzel veya gerçek kişinin olması önemlidir.

İthalat ve ihracat işlemini yapmak için öncelikle Gümrük İdaresi’ne kayıt olunması gerekir. Kaydı bulunmayan kişiler dış ticaret işlemi yapamazlar. Bu kaydın oluşturulması için de gerekli olan belgeler tüzel ve gerçek kişi olarak ikiye ayrılmaktadır.

Tüzel kişiler için gerekli belgeler:

• İmza sirküleri
• Faaliyet belgesi
• Ticaret sicil gazetesi
• Vergi mükellefiyet yazısı
• Temsil durumunda vekaletname
• Yetkililere ait T.C. nüfus cüzdanlarının aslı

Gerçek kişiler için:

• İmza beyannamesi
• Vergi mükellefiyeti
• Temsil durumunda vekaletname
• T.C. nüfus cüzdanının aslı

Bir ülkenin gelişmiş ülke olduğunu göstermesi için daima ihracat oranının fazla olması gerekir. İhracat pozitif bir durumken, ithalat negatif bir durumdur. İhracat yaparak “dış ticaret fazlası” elde edilirken, ithalat yaparak “dış ticaret açığı” oluşabilmektedir. Bu nedenle dış ticaret yapılırken bazı noktalara dikkat edilmesi gerekir.

İthalat yapan bir kişinin öncelikle pazar analizini incelemesi gerekir. Yerli pazar araştırması yapılmalı, rakip malların pazardaki durumunun, kalitesinin, fiyatının, çeşitli paketleme unsurlarının, alıcı talep ve arzlarının ve rakip firmaların bilinmesi şarttır. Pazar araştırmasından sonra ithalat işlemi ile birlikte oluşacak maliyetin belirlenmesi gerekir. Döviz işlemlerinin maliyetli olması ve hiç beklenmeyen masrafların çıkması ithalat işlemi sonucunda işletme sahibini/sahiplerini zor duruma sokabilir. Düşük maliyetli fakat kaliteli olan ürün ve hizmetlerin ithalatının yapılmasına dikkat edilmelidir. Bu nedenle pazar araştırmasının yapılması oldukça önemlidir.

İhracat açısından da pazar araştırmasının yapılması önemlidir. Ülke içerisinde rağbet gören ürün ya da hizmet yurt dışında aynı arz ve talebe sahip olmayabilir. Bu nedenle ürün ya da hizmetin yoğun bir şekilde pazarlanabileceği bir alanın bulunması önemlidir. Potansiyel hedef kitlesi belirlemek, bu kitlenin ihtiyaçlarını, taleplerini ve isteklerini kontrol edebilmek gerekir. Yapılacak olan araştırma ile birlikte ihracatta dağıtım kanalları ve bu kanalların maliyeti önem taşır. Dağıtım kanalları tercih edilirken yüksek maliyetten kaçınılmalıdır. Yüksek maliyetli dağıtım kanallarını kullanmak zarar elde edilmesine neden olacaktır.

Her iki ticaret türü de gerçekleştirirken ülkeler arasındaki sosyal, ekonomik ve siyasi faktörlere dikkat edilmelidir. Özellikle siyasi ve politik unsurlar, ticaret alanında oldukça önemlidir. Yasalara göre ihracat ve ithalat işlemi gerçekleştirilmelidir. Yasaya uygun yapılmayan ticaretler, cebir cezasına dönüşmekte ve suç sayılmaktadır.

İthalat ve İhracat Arasındaki Farklar

İthalat ve ihracat arasında temel farklılıklar bulunmaktadır. Bunların başında ithalatın dışalım, ihracatın ise dışsatım olması vardır.

Genel olarak ithalat ve ihracat denilince akla sadece mal ticareti gelmektedir. Oysa her iki işlemde de hizmet ticareti oluşabilmektedir. Örneğin bir eğitim kurumunun Türkiye sınırları içerisinde eğitim vermesi için Türk firmasıyla anlaşması bir ithalattır.

İthalat yapan kişi ya da kuruma ithalatçı kişi/kurum, ihracat yapan kişi ya da kuruma ise ihraççı denmektedir. İki işlem birbirinin tam zıttı olarak yapılmaktadır. İthalat yapıldığı zaman alınan ürün ya da hizmete “ithal ürün/hizmet” denirken ihracat yapılan ürün ya da hizmete ise “ihraç ürün/hizmet” ifadesi kullanılmaktadır. Her iki işlemde uygulanan prosedürler farklıdır. Verilen destekler ve vergiler de farklı işlemektedir.

İthalat yapıldığı zaman temel amaç yurt içerisindeki mal veya hizmet talebini karşılamaktır. Bu durumda iç talebin yoğun olduğu anlaşılmaktadır. İhracat ise işlemelerin pazar payını arttırmak ya da küresel alanda varlık, rekabet kazanmak amacıyla yaptığı bir ticarettir. İthalat yalnızca kıt mal ya da hizmet durumunda yapılmalıdır.

İthalat Nasıl Yapılır?

İthalat, yurt dışındaki ürün ya da hizmetin ülke sınırı içerisine getirilmesidir. Bu durumda ithalat yapmadan önce karar verilmesi gereken şey, yurt dışından ülke içerisine getirilecek olan ürün ya da hizmettir. İthalat yapmak isteyen kişi ülke içerisine getirmek istediği ürün veya hizmeti belirledikten sonra ilk defa bu işlemi gerçekleştirecek ise Gümrük İdaresi’ne kayıt yaptırmalıdır. Ayrıca bu işlem için Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olunması, Türkiye sınırları içerisinde ikamet edilmesi, tüzel ya da gerçek kişi olarak vergi numarasının bulunması gerekir. Gümrük İdaresi’ne ithalat yapmak için kayıt olmak isteyen bir kişinin aşağıdaki belgelere ihtiyacı vardır:

• İmza sirküleri
• Faaliyet belgesi
• Ticaret Sicil Gazetesi
• Vergi mükellefiyet yazısı
• Vekaletname
• C. nüfus cüzdanı

Ürün/hizmet belirlendikten ve Gümrük İdaresi kaydı açıldıktan sonra pazar araştırması yapılmalıdır. İthalat söz konusu olduğunda döviz işlemi ile alım yapılacağından ve Türk Lirası’nın Euro ve Dolar gibi kurlar karşısında daha düşük bir değere sahip olmasından ötürü dikkatli olunmalıdır. Alınacak olan ürünün yüksek maliyet taşımaması, düşük maliyetli olmasına rağmen kaliteli ürün/hizmet alanına girmesi gerekir. Aynı zamanda iç talebin bu mal ya da hizmete karşı yoğun olması önemlidir.

İthalat yapacak olan biri çeşitli ithalat yöntemlerini kullanabilmektedir. Bu yöntemler arasında; akreditifli ithalat, mal karşılığı ithalat, bedelsiz ithalat, geçici kabullü ithalat, belge karşılığı ithalat, kredili ithalat ve ankonsinyasyon ithalat bulunmaktadır.

1. Akreditifli İthalat: Alıcı ve satıcı arasındaki işlemler bir banka aracılığıyla gerçekleştiriliyor ise akreditifli ithalattır. Banka ile satıcı arasında bir ödeme şartı oluşturulur.
2. Mal Karşılığı İthalat: Gümrüğe gelen mal karşılığında peşin olarak ödeme yapılarak gerçekleştirilen ithalattır.
3. Bedelsiz İthalat: Gümrük vergisinin ödenmediği malların yapıldığı şahsi eşyalar, numuneler vb. eşyaların dahil olduğu ithalattır.
4. Geçici Kabullü İthalat: İhracat yapılmak için yapılan ithalattır. İthal edilen ürün tekrardan yurt dışına satılır.
5. Belge Karşılığı İthalat: Malın yola çıktığını gösteren belge karşılığında mal bedelinin ödenmesi ve bu belgenin bankadan alınmasıyla gerçekleşen, malın gelip gelmemesine bağlı olmadan yapılan ithalat türüdür.
6. Kredili İthalat: Mal bedelinin vadeli bir şekilde ödenmesiyle yapılan ithalattır.
7. Ankonsinyasyon İthalat: Satış yapıldıktan sonra alıcı ve satıcı arasında mal bedeli ile ilgili belirli bir vade belirlenir. Bu bedel vadeye bağlı olarak transfer edildiğinde ankonsinyasyon ithalat yapılmış olunur.

Türkiye bu ithalat çeşitlerini kullanarak ticaret gerçekleştirmektedir. İthal edilen ürünler listesinde ilk sırada doğalgaz ve petrol yer almaktadır. Otomotiv ve elektronik ürünler de en çok ithal edilen ürünler arasında bulunmaktadır. Rusya, İran, Almanya, Fransa, İtalya, Çin, ABD başta olmak üzere ithalat yapılan ülkelerdir.

Bu ticaret işlemini gerçekleştirecek olan kişilerin mutlaka göz önünde bulundurması gereken noktalar da vardır. Seçilen ürünün küçük olması, kolay paketlenebilmesi, kaliteli ve düşük maliyetli olması başta gelir. Ağırlığı az olan ürünlerin seçilmesi, dağıtım kanallarının kullanımında da kolaylık sağlamaktadır. Kargo bedeli daha düşük olmaktadır. Maliyet açısından düşük ürünün ithal edilmesi yüksek kar marjına sahip olunması anlamına gelir. Pazar içerisinde rakip firmaların yer almadığı fakat iç talebin yoğun olduğu ürünleri tercih etmek de düşük maliyet anlamına gelir. Rakip firmaların fazla olması ürünün fiyat değerini arttırmaktadır. İthal edilecek olan ürünün sezonluk olmamasına da dikkat edilmelidir. Sezonluk ürünlerin bulunduğunu bölgede demode olması olasıdır. Kar elde etmek isterken zarar elde etmenize neden olabilir. Ayrıca ithalat gerçekleştirilecek olan ülkeler arasındaki mevzuatların bilinmesi, vergilerin ödenmesi, ithalat işleminde gerekli izinlerin alınması ve siyasi-ekonomik ilişkilerin pozitif yönde olmasına dikkat edilmelidir.

İhracat Nasıl Yapılır?

İhracat, yurt içerisinde üretilen herhangi bir mal ya da hizmetin, gerçek ya da tüzel kişiler tarafından (devlet kuruluşları da dahil olmak üzere) yurt dışına satılmasıdır. İhracat yapılmadan önce ihraç edilecek ürünün ve ülkenin belirlenmesi oldukça önemlidir. Çünkü ihracatın direkt olarak ülke ekonomisiyle ilişkisi vardır. İhraç yapacak kişinin iyi bir pazar araştırması yapması gerekir. Bu pazar araştırmasında ürüne yönelik talep, potansiyel müşteri kitlesi ve ülke belirlenmelidir.

Ülkemizde ihracat yapmak isteyen tüzel ve gerçek kişiler için İhracatçılar Birliği gibi meslek kuruluşları bulunmakla birlikte Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından verilen “İhracatçı Belge ve Ruhsatnamesi” vardır. İhracat yapmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler hem bu birliğe hem de bu belgeye sahip olmalıdır. Aksi takdirde ihracat yapamazlar.

Türkiye’de yer alan ihracat birlikleri İhracat Meclisi’ne bağlı olarak faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Ülkemizde 13 adet birlik bulunmaktadır. Bu birlikler sayesinde Türk ekonomisine döviz girdisi sağlanmaktadır. Ülkemizde faaliyet gösteren ihracat birliklerinin isimleri aşağıdaki gibidir:

• Akdeniz İhracatçı Birlikleri
• Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği
• Denizli İhracatçılar Birliği
• Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği
• Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği
• Ege İhracatçı Birlikleri
• Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri
• İstanbul İhracatçı Birlikleri
• İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri
• İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri
• Karadeniz İhracatçı Birlikleri
• Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri
• Uludağ İhracatçı Birlikleri

Bu birliklerden herhangi birine katılan ve “İhracatçı Belge ve Ruhsatnamesi” kişi dışsatım yapma hakkına kavuşmaktadır. Alınan belge ile birlikte “ihracatçı” unvanı verilmektedir. Bu unvanı kazanan kişiler belirlemiş oldukları ürün, mal veya hizmeti gerekli koşulları sağlayarak yurt dışına çıkarabilmektedir.

Potansiyel müşteri bulmak isteyen ihracatçılar için en iyi yöntem uluslararası fuarlara katılmaktır. Bu fuarlara katılan kişiler uluslararası alanda tanınma hakkına sahiptir. İnternet ve sosyal medyanın kullanımı da oldukça etkilidir. Küresel alanda tanınmak için sosyal medyanın gücünden mutlaka faydalanılmalıdır.

Potansiyel müşteri bulunduktan sonra alıcı ve satıcı arasında sözleşme yapılması gerekir. Bu sözleşmeye hem alıcının hem de satıcının imza atması şarttır. Diğer ihracat belgeleri hazırlandıktan sonra ihraç edilecek ürünün siparişi belirlenmiş olur. Bu ticaretin bir tek ürün olarak düşünülmemesi de gerekir. Hizmet ihracı da yapılabilmektedir. Yapılan ürün ihracı ise ürünün üretilmesi, ambalajlanması ve dağıtım kanalları aracılığıyla dağıtılması gerekir.

Ürün yurt dışına gönderilirken gönderim yolunun yani dağıtım kanalının belirlenmesi önemlidir. Düşük maliyetli dağıtım yolunun tercih edilmesi gerekir. Müşteriye hem en hızlı ulaşımı sağlayacak hem de düşük maliyet sunacak dağıtım yolunun bulunması şarttır. Ürünlerin taşınması amacıyla anlaşılan firma, Gümrük Müşavirliği ile görüşmeli ve nakliye ve gümrük koşullarına uygun bir şekilde taşıma gerçekleştirmesi gereklidir. Nakliye işlemleri için hazırlanması gereken belli başlı belgeler bulunmaktadır. Bu belgeler içerisinde, “Çeki listesi, Fatura, Konşimento, A.TR – EUR.1 – Menşe Şehadetnamesi Serbest Dolaşım Belgeleri, Gümrük Beyannamesi“ bulunmaktadır. Tüm belgeler hazırlandıktan sonra ihraç edilecek ürün gümrük bölgeleri üzerinden yurt dışına çıkarılmaktadır.

İhracat, ithalattan daha zorludur. Bu nedenle ihracat yaparken çeşitli desteklerin alınması gerekir. Ülkemiz ihracat yapmak isteyen kişilere çeşitli alanlarda destek sunmaktadır. Bu destekler arasında;

• Yurt dışı fuar desteği
• Tasarım desteği
• Yurt dışı birim marka tanıtım desteği
• Pazara giriş belgeleri desteği
• Yurt içi fuar desteği

bulunmaktadır. KOBİ niteliğinde bulunan firmaların devlet üzerinden destek alması daha kolaydır. Özellikle “e-ticaret” yapmak isteyen ve yurt dışına açılmayı hedefleyen işletmeler için devlet özel destek de sunabilmektedir. İhracat kararı alan kişiye ürünün ve doğru pazar alanının bulunmasından itibaren desteğe başlanmaktadır. Gerekli anlaşmaların yapılması, ürün pazarlamasının gerçekleştirilmesi, nakliye, dağıtım ve ulaşım kanallarının yapılması, ürünlerin paketlenmesi ve benzeri tüm alanlarda bu destekler verilmektedir.

İhracat yapan bir kişi, yurt dışına çıkaracağı malı çeşitli yollarla gümrük üzerinden çıkarabilmektedir. Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri sitesinde yer alan ihracat teslim şekillerine göre bir ihracatçı aşağıdaki yöntemleri uygulayabilmektedir:

• İşyerinde Teslim / Ex Works (EXW)
• Taşıyıcıya Masrafsız / Free Carrier (FCA)
• Taşıma Ödenmiş Olarak / Carriage Paid To (CPT)
• Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak / Carriage and Insured Paid To (CIP)
• Terminalde Teslim / Delivered At Terminal (DAT)(Yürürlük: 01.01.2011)
• Belirlenen Yerde Teslim / Delivered At Place (DAP)(Yürürlük: 01.01.2011)
• Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak / Delivered Duty Paid (DDP)
• Gemi Doğrultusunda Masrafsız / Free Alongside Ship ( FAS)
• Gemide Masrafsız / Free On Board (FOB)
• Masraflar ve Navlun / Cost and Freigh (CFR)
• Masraflar, Sigorta ve Navlun / Cost,İnsurance And Freight (CIF)

Mal, ürün ya da hizmet ihracatında ödeme alma yöntemleri ise aşağıdaki gibidir:

• Peşin Ödeme
• Havale
• Nakit Ödeme
• Prefinansman (Ön Ödeme)
• Red Klauslu Akreditif

Türkiye ihracat teslim ve ödeme yöntemlerini kullanarak en çok Almanya’ya ihracat yapmaktadır. Almanya’yı sırası ile İngiltere, İtalya, Irak ve ABD takip etmektedir. İsviçre, Libya, Hindistan, Portekiz ve Katar’da en 2018 yılında en çok ihracat yaptığımız ülkeler içerisine girmiştir. Yapılan ihracat ürün ve hizmetlerine bakıldığında otomotiv, hazır giyim ve konfeksiyon, kimyevi maddeler ve mamulleri, çelik ve elektrik elektronik sektörlerinin önde geldiği de görülmektedir. En çok ihracat yapan iller ise sırası ile İstanbul, Kocaeli, Bursa, İzmir ve Ankara olarak yer almaktadır. İstanbul, Türkiye’nin ihracat oranının yüzde 42’sini karşılayarak ilk sırada bulunmaktadır.

Dış Ticaret Açığı ve Fazlası Nedir?

Dış ticaret açığı ve dış ticaret fazlası, ülkelerin uluslararası ticaretlerinin sonucunda yani ithalat ve ihracat yapmalarının sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Kısaca anlatmak gerekirse;

• İthalat > İhracat ise dış ticaret açığı meydana gelir.
• İthalat < İhracat ise dış ticaret fazlası meydana gelir.
• İthalat = İhracat ise dış ticaret dengesi vardır.

Kapsamlı bir şekilde değinmek gerekirse dış ticaret açığı, cari açık oluşumuna neden olan bir durumdur. İthalatın, ihracattan daha fazla yapılması ve ülkenin giderek dış borçlanma yaşaması dış ticaret açığı olarak tanımlanır. Dış ticaret açığının yaşandığı bir ülkede yerli üretim yok denecek kadar azdır, dışa bağımlılık söz konusudur ve yeraltı ve yerüstü zenginliklerden ülke faydalanamamaktadır. Ülkeler genel olarak petrol, doğalgaz ve benzeri enerji kaynaklarına ulaşmak için dışa bağımlı olmaktadır. Ülkemizde de doğalgaz, petrol, elektrik elektronik ve otomotiv sektöründe dışa bağımlılık söz konusudur.

Dış ticaret fazlası ise ihracatın ithalattan daha fazla yapılması, ülkenin mali yönden refaha ulaşması anlamına gelmektedir. Bir ülkenin ihracat rakamı ithalat rakamından fazla ise ülke ekonomisi oldukça iyidir. Adil gelir dağılımı söz konusudur ve milli gelir yüksektir. Aynı zamanda bu ülkenin gelişmişlik seviyesi de fazladır. Genellikle gelişmiş ülkeler bu liste içerisinde yer alır. Örneğin ABD, Çin, Japonya gibi…